Thời gian qua, đa số cán bộ, công chức, viên chức, đảng viên luôn ý thức rèn luyện, nêu cao tinh thần trách nhiệm, thực hiện tốt nhiệm vụ chính trị được giao; có nhiều nỗ lực trong học tập, nâng cao trình độ chính trị, chuyên môn, nghiệp vụ; thích ứng nhanh với mục tiêu xây dựng nền hành chính trong sạch, vững mạnh, chuyên nghiệp, hiện đại, hoạt động có hiệu lực, hiệu quả, có những đóng góp quan trọng vào việc thực hiện các nhiệm vụ, chỉ tiêu phát triển kinh tế, văn hóa - xã hội, quốc phòng - an ninh. Tại nơi cư trú, phần đông giữ vai trò tiên phong, gương mẫu, như tham gia ban điều hành khu phố, ban nhân dân ấp, tổ dân phố, tổ nhân dân, các hoạt động xã hội; tích cực tham gia các phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư”, “Toàn dân bảo vệ an ninh Tổ quốc”, “Vì người nghèo”… Tuy nhiên, việc tham gia của cán bộ, công chức, đảng viên trong các sinh hoạt tại địa phương còn hạn chế; mối quan hệ, gắn bó với nhân dân, sự quan tâm, tương thân, tương trợ, đoàn kết, chia sẻ với nhân dân ở nơi cư trú chưa tích cực, mật thiết…
Từ tình hình trên, để phát huy vai trò của đội ngũ cán bộ, công chức, đảng viên nơi cư trú, đồng thời tăng cường công tác kiểm tra, giám sát ý thức tự giác, sự tham gia vào các phong trào tại địa phương, ngày 16-11-2004, Ban Bí thư (khóa IX) ban hành Thông báo số 161-TB/TW về “Đề án Mặt trận Tổ quốc Việt Nam tham gia giám sát cán bộ, đảng viên ở khu dân cư”; ngày 30-7-2006, Chính phủ và Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam đã ký kết Nghị quyết liên tịch số 05/2006/NQLT-CP-UBMTTQVN; đồng thời đề ra Quy chế “Mặt trận Tổ quốc Việt Nam giám sát cán bộ, công chức, đảng viên ở khu dân cư”.
Sau quá trình thực hiện, ngày 23-10-2013, Ban Thường vụ Thành ủy đã ban hành Chỉ thị số 19-CT/TU về tiếp tục thực hiện Quy chế “Mặt trận Tổ quốc Việt Nam giám sát cán bộ, công chức, đảng viên ở khu dân cư”, chỉ đạo các cấp ủy đảng, chính quyền, Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị - xã hội tiếp tục triển khai, quán triệt trong cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức về Thông báo số 161-TB/TW, Nghị quyết liên tịch số 05/2006/NQLT-CP-UBMTTQVN.
Các quận ủy, huyện ủy ban hành văn bản lãnh đạo, chỉ đạo các cấp ủy đảng, Mặt trận Tổ quốc, các tổ chức chính trị - xã hội ở địa phương, cơ sở tiếp tục triển khai, quán triệt, thực hiện Chỉ thị 19-CT/TU, nâng cao nhận thức, trách nhiệm, tạo sự thống nhất cao trong hệ thống chính trị; đánh giá thực trạng, nắm chắc tình hình cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức thuộc diện quản lý; hướng dẫn Mặt trận Tổ quốc, các tổ chức chính trị - xã hội thực hiện đúng quyền và trách nhiệm giám sát của mình; cách thức tiến hành giám sát theo đúng quy định, khách quan, chính xác; phương pháp giám sát phù hợp với đặc điểm, tình hình của địa phương; có biện pháp ngăn ngừa xử lý những hành vi lợi dụng quyền giám sát; chọn những nội dung giám sát thiết thực, những vấn đề trong quản lý nhà nước, những bức xúc của nhân dân (quản lý, sử dụng đất đai, xây dựng; những hành vi tiêu cực, nhũng nhiễu, vòi vĩnh, quan liêu, vô cảm, thiếu trách nhiệm, gây phiền hà với nhân dân của cán bộ, công chức, đảng viên). Khi phát hiện cán bộ, công chức, đảng viên có dấu hiệu vi phạm các quy định của Đảng, pháp luật của Nhà nước, kịp thời phản ánh, kiến nghị đến các cơ quan thẩm quyền xem xét, xử lý. Tiếp tục chỉ đạo các cấp ủy đảng cơ sở thực hiện Quy định số 1043-QĐ/TU ngày 21-9-2004 của Ban Thường vụ Thành ủy về phân công đảng viên trực tiếp làm công tác vận động quần chúng ở cơ sở; tạo điều kiện cho đảng viên tham gia hoạt động trong các đoàn thể tại cơ quan, đơn vị, địa phương và làm nòng cốt tại địa bàn dân cư nơi cư trú; đưa kết quả đảng viên trực tiếp làm công tác vận động quần chúng và thực hiện Quy định số 76-QĐ/TW ngày 15-6-2000 của Bộ Chính trị về đảng viên đang công tác giữ mối liên hệ và thực hiện nghĩa vụ công dân nơi cư trú vào việc phân tích chất lượng tổ chức cơ sở đảng và đảng viên hàng năm.
Tính đến cuối năm 2014, toàn Đảng bộ thành phố có 147.332 lượt đảng viên tham gia ban điều hành khu phố, ban nhân dân ấp, tổ dân phố, tổ nhân dân; 141.774 lượt đảng viên giúp hộ nghèo, hộ cận nghèo, 65.832 lượt đảng viên giúp các đối tượng chậm tiến, vi phạm trật tự xã hội, 57.855 lượt đảng viên tham gia vận động các hộ tiểu thương, sản xuất kinh doanh, 395.274 lượt đảng viên vận động thực hiện các phong trào thi đua yêu nước, các cuộc vận động của Mặt trận Tổ quốc, các tổ chức chính trị - xã hội…
Qua thực hiện Quy chế, trong năm 2014, Mặt trận Tổ quốc các phường, xã, thị trấn thuộc quận 1, 4, 5, 6, 8, 9, 10, 11, Gò Vấp, Phú Nhuận, Bình Tân, huyện Bình Chánh, Củ Chi, Cần Giờ đã kiến nghị đảng ủy, chính quyền xem xét xử lý 26 trường hợp cán bộ, công chức, viên chức, đảng viên vi phạm pháp luật, vi phạm về đạo đức, lối sống, sinh hoạt đảng, có biểu hiện bạo hành trong gia đình, có cử chỉ thiếu tôn trọng dân, giải quyết công việc chậm để dân đi lại nhiều lần, sinh con thứ 3, vi phạm về quản lý và thu chi các nguồn vốn vay từ các chương trình vay có hỗ trợ lãi suất cho người nghèo và chiếm dụng tiền bán bảo hiểm y tế, tiếp nhận hồ sơ hộ nghèo sai đối tượng và chậm giải quyết cho dân... Trong đó, có 1 đảng viên bị khai trừ đảng, 1 công chức bị ngưng xem xét kết nạp đảng; 5 cán bộ, công chức bị buộc thôi việc. Cấp ủy chi bộ các khu phố, ấp nhắc nhở, góp ý 13 đảng viên sinh hoạt theo Quyết định 76-QĐ/TW do không tham gia sinh hoạt tổ dân phố, không tham gia đóng góp các nguồn quỹ vận động trong nhân dân, không làm thủ tục giấy phép đăng ký kinh doanh...
Tại quận 6, Ủy ban Mặt trận Tổ quốc quận, phường, ban công tác Mặt trận khu phố đã kiến nghị cấp ủy, UBND xem xét xử lý, phê bình, rút kinh nghiệm 4 tổ chức, 21 cán bộ thực hiện chưa tốt Quy định 76-QĐ/TW; 20 cán bộ, đảng viên khác về các vấn đề như: mối quan hệ chưa tốt với quần chúng, nhũng nhiễu, chưa gương mẫu chấp hành các quy định ở địa phương, chậm giải quyết thủ tục hành chính, sai sót trong quản lý đất đai, không tham gia sinh hoạt tổ dân phố, vi phạm nguyên tắc tập trung dân chủ, quy định về những điều đảng viên không được làm... Hay tại phường Đakao, quận 1, Đảng ủy phường tiếp nhận 48 lượt ý kiến phản ánh về sự vụ, sự việc cụ thể liên quan đến cán bộ, công chức đảng viên trên địa bàn phường; tất cả đều được quan tâm xử lý và chấn chỉnh kịp thời…
Từ kết quả trên có thể thấy, việc tổ chức triển khai, quán triệt, thực hiện nội dung Chỉ thị 19-CT/TU được các cấp ủy lãnh đạo, chỉ đạo chặt chẽ đã tác động tích cực đến nhận thức của cấp ủy, chính quyền địa phương cơ sở, tạo điều kiện cho Mặt trận Tổ quốc thực hiện tốt vai trò giám sát; giúp cho mỗi cán bộ, công chức, viên chức, đảng viên nâng cao trách nhiệm phục vụ nhân dân, có ý thức tự rèn luyện, tu dưỡng về đạo đức, lối sống, sự gương mẫu, hạn chế những sai sót, khuyết điểm, thực hiện tốt nhiệm vụ được giao. Mặt trận Tổ quốc các cấp đã có sự chủ động tham mưu cấp ủy kiểm tra, đôn đốc việc thực hiện công tác giám sát; kịp thời sơ kết rút kinh nghiệm, phản ánh những khó khăn, vướng mắc để cấp ủy cho ý kiến chỉ đạo giải quyết; tuyên truyền, vận động nhân dân tham gia đóng góp ý kiến xây dựng Đảng, chính quyền trong các cuộc họp, tiếp xúc với lãnh đạo địa phương, các cuộc họp do Mặt trận Tổ quốc, các tổ chức chính trị - xã hội tổ chức.
Tuy nhiên, một số cấp ủy nhận thức chưa sâu sắc, lãnh đạo thực hiện chưa đúng mức; công tác phổ biến, quán triệt, tuyên truyền về Nghị quyết liên tịch 05/2006/NQLT-CP-UBMTTQVN chưa sâu rộng; việc phối hợp thực hiện giám sát giữa Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức thành viên chưa chặt chẽ, thiếu thường xuyên; chưa thực hiện tốt việc phản ánh những biểu hiện về tư tưởng chính trị, về đạo đức, lối sống của cán bộ, đảng viên ở nơi cư trú đến cơ quan, tổ chức nơi cán bộ, đảng viên đang công tác; một số ban công tác mặt trận, ban thanh tra nhân dân ở cơ sở, địa phương còn lúng túng về nội dung, phương pháp và quy trình giám sát; chưa thường xuyên kiểm tra, định kỳ sơ kết rút kinh nghiệm. Một bộ phận chưa nhận thức được mình chịu sự giám sát của nhân dân thông qua Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị - xã hội ở địa phương; nhiều nơi còn chậm giới thiệu danh sách cán bộ, công chức (chưa là đảng viên) về địa phương để Mặt trận Tổ quốc giám sát... Việc hướng dẫn tổ chức phối hợp với các tổ chức thành viên và Mặt trận Tổ quốc các xã, phường, thị trấn, ban công tác Mặt trận trong thực hiện nhiệm vụ giám sát chưa chặt chẽ; chưa có nhiều hình thức, phương pháp phù hợp vận động nhân dân tham gia giám sát.
Ngoài ra, vẫn còn một bộ phận cán bộ Mặt trận, tổ chức chính trị - xã hội và nhân dân chưa thực sự quan tâm đến công tác giám sát, có tư tưởng ngại đụng chạm, e dè, nể nang. Nhiều nơi chưa kịp thời tuyên dương, khen thưởng những cá nhân, tổ chức trong hệ thống Mặt trận và các tổ chức thành viên có thành tích trong quá trình thực hiện Chỉ thị 19-CT/TW; chưa phát huy đúng mức vai trò của các tổ chức thành viên ở địa bàn dân cư, nhất là khâu tuyên truyền, phổ biến chủ trương đến các tầng lớp nhân dân để người dân hiểu và tham gia giám sát cán bộ, công chức, đảng viên ở cộng đồng dân cư…
Những hạn chế đó cần được các cấp ủy quan tâm chỉ đạo khắc phục để công tác giám sát này đạt kết quả tích cực hơn, giúp cán bộ, công chức, viên chức, đảng viên hoàn thành tốt nhiệm vụ, phục vụ nhân dân tốt hơn.