TP.HCM là một trong những địa phương đi đầu trong đổi mới giáo dục và đào tạo đáp ứng nhu cầu phát triển xã hội. Dự thảo Báo cáo chính trị trình Đại hội lần thứ X của Đảng bộ thành phố đã đánh giá: “Ngân sách đầu tư vào giáo dục – đào tạo tăng hàng năm, phát triển cơ sở vật chất theo quy hoạch, khang trang, từng bước hiện đại; chuẩn hóa đội ngũ giáo viên ở các ngành học, bậc học; đổi mới phương pháp giảng dạy, coi trọng giáo dục nhân cách, lối sống, đạo đức, lý tưởng cho học sinh; xã hội hóa giáo dục - đào tạo đạt kết quả tích cực; hệ thống giáo dục – đào tạo ngoài công lập góp phần đáng kể vào việc đào tạo nhân lực; công tác quản lý giáo dục - đào tạo đổi mới tích cực, đạt hiệu quả; phát huy vai trò của gia đình phối hợp với nhà trường, xã hội trong giáo dục thế hệ trẻ; chất lượng dạy và học được nâng cao, là cơ sở để đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục – đào tạo thành phố”.

Thực tế nhiều năm qua cho thấy, chất lượng giáo dục – đào tạo của thành phố có bước phát triển nổi bật. Việc chuẩn hóa đội ngũ giáo viên từ bậc tiểu học đến bậc trung học cơ sở và trung học phổ thông được quan tâm đẩy mạnh. Báo cáo chính trị tại Đại hội Đảng bộ Sở Giáo dục – Đào tạo TP.HCM lần thứ VI nhiệm kỳ 2015 – 2020 cho thấy, cùng với phát triển quy mô trường, lớp học, ngành giáo dục – đào tạo thành phố đã xây dựng đội ngũ cán bộ, giáo viên đảm bảo về số lượng và chất lượng. Đến nay, 100% giáo viên của thành phố đã đạt chuẩn, trong đó giáo viên trên chuẩn ở bậc tiểu học là 95%, trung học cơ sở hơn 82%, mầm non hơn 70%... Thành phố đã hoàn thành phổ cập mầm non cho trẻ 5 tuổi; có 294 trường các bậc học đạt chuẩn quốc gia; 100% xã, phường có trung tâm học tập cộng đồng. Hoạt động giáo dục được đổi mới, chú trọng giáo dục lý tưởng, đạo đức, lối sống, kỹ năng xã hội cho học sinh, đã tạo được những bước chuyển biến căn bản về chất lượng giáo dục – đào tạo.

Dưới đây là một vài con số so sánh quy mô giáo dục – đào tạo của TP.HCM trong giai đoạn 2008 – 2013.

Nguồn: Niên giám thống kê 2013, NXB Thống kê, Hà Nội, 2014.

Về đào tạo nguồn nhân lực, các trường đại học, cao đẳng, trung cấp chuyên nghiệp và dạy nghề hàng năm cung ứng cho TP.HCM nguồn nhân lực dồi dào. Riêng Đại học Quốc gia TP.HCM, trong 5 năm qua, đã cung cấp cho xã hội 74.663 kỹ sư, cử nhân; gần 9.000 thạc sĩ và 261 tiến sĩ. Hơn 1/3 số lượng sinh viên, học viên trên đã tham gia nguồn nhân lực chung của thành phố(1).

Quá trình xã hội hóa giáo dục – đào tạo ngày càng đạt hiệu quả. Sự gắn kết giữa nhà trường với xã hội ngày càng chặt chẽ, thể hiện ở chỗ nhiều tổ chức và cá nhân bày tỏ sự quan tâm và tham gia cùng nhà trường trong công tác khuyến học, khuyến tài đối với học sinh, sinh viên. Ngày càng có nhiều quỹ học bổng dành cho học sinh, sinh viên, giúp các em có thêm động lực vươn lên trong học tập.

Tuy nhiên, như trong dự thảo đã đánh giá, chất lượng giáo dục – đào tạo và nguồn nhân lực hiện nay của thành phố chưa đáp ứng yêu cầu phát triển và hội nhập quốc tế. TP.HCM là đô thị đặc biệt, một trung tâm lớn về kinh tế, văn hóa, giáo dục đào tạo, khoa học công nghệ, đầu mối giao lưu và hội nhập quốc tế, là đầu tàu, động lực, có sức thu hút và sức lan tỏa lớn của vùng kinh tế trọng điểm phía Nam, có vị trí chính trị quan trọng của cả nước. Do đó, để xứng đáng với vị thế của mình, chính sách giáo dục – đào tạo của thành phố cần có những cải biến mạnh mẽ hơn. Xin đề xuất một số giải pháp:

Thứ nhất, trong vấn đề “chuyển dần nhận thức của xã hội từ việc học để có bằng cấp sang học để có nghề nghiệp; tạo cơ chế để thực hiện đào tạo nghề theo yêu cầu, tiêu chí của doanh nghiệp”, cần nhấn mạnh, việc giáo dục – đào tạo phải xuất phát từ nhu cầu của người học và của xã hội, chương trình khung của từng ngành nên cụ thể và sát với thực tế nghề nghiệp của người học, giúp người học khi ra trường đảm bảo được sự thích ứng nghề nghiệp ngay để có thể nhanh chóng tham gia vào quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa của thành phố, đồng thời giảm gánh nặng về chi phí và thời gian đào tạo lại người lao động cho doanh nghiệp.

Thứ hai, về vấn đề “xây dựng xã hội học tập, bổ sung các chính sách khuyến khích, tạo điều kiện công bằng và thuận lợi để mọi người dân thành phố được học tập suốt đời”, một trong những hoạt động nòng cốt của xây dựng xã hội học tập là phát triển các trung tâm học tập cộng đồng. Hiện thành phố đã phát triển được 320 trung tâm học tập cộng đồng, ở cả nội thành, vùng ven và nông thôn. Trong đó, gần 200 trung tâm được trang bị máy tính, hơn 150 trung tâm đã kết nối internet; nhiều trung tâm hoạt động hiệu quả nhờ sự tích cực của hội khuyến học các địa phương... Tuy nhiên, chế độ chính sách cho học viên, cán bộ làm công tác xóa mù chữ không tương xứng; cán bộ phụ trách các trung tâm học tập thường xuyên thay đổi, đa phần là kiêm nhiệm; 15% trung tâm học tập cộng đồng chưa được cấp kinh phí hoạt động... Do vậy, cần quan tâm xây dựng, phát triển đội ngũ báo cáo viên là các chuyên gia, nhà giáo, nhà khoa học, tổ chức các chuyên đề học tập phù hợp với nhu cầu của người dân thành phố.

Thứ ba, về vấn đề “chú trọng giáo dục lối sống, nhân cách, đạo đức, lý tưởng và truyền thống cách mạng, ý chí kiên cường xây dựng và bảo vệ Tổ quốc”, TP.HCM đang nỗ lực đẩy mạnh phát triển kinh tế, du lịch, dịch vụ…, thì việc chú trọng công tác giáo dục lối sống, nhân cách, đạo đức càng trở nên cần thiết, cấp bách. Ở tầm Đảng bộ thành phố, cần có những chương trình hành động thúc đẩy công tác này một cách mạnh mẽ để tạo sự chuyển biến rõ nét trong thực tiễn. Thành ủy cần có quy trình giám sát, tổng kết, đánh giá rút kinh nghiệm để công tác đạt hiệu quả ngày càng cao. Các cơ quan, ban ngành, đoàn thể cần ra sức tuyên truyền, vận động và có biện pháp cụ thể thực hiện trong cán bộ, đảng viên, đoàn viên, hội viên của mình. Các cơ sở giáo dục cần có giải pháp đẩy mạnh công tác giáo dục lối sống, nhân cách, đạo đức cho người học một cách thiết thực, hiệu quả, tránh bệnh hình thức và thành tích đối phó. Qua sự gương mẫu của cán bộ, đảng viên, qua tác động của hệ thống truyền thông, mỗi cá nhân cần được tác động để từ đó có ý thức rằng mình là công dân của thành phố, phải có trách nhiệm đối với cộng đồng, tích cực xây dựng lối sống “mình vì mọi người”, “góp hành vi nhỏ để thực hiện mục tiêu cao đẹp”, “tất cả vì tương lai của thành phố, của đất nước”...

Hệ thống giáo dục – đào tạo thành phố hiện nay mang tính xã hội hóa, dân chủ hóa cao, nhưng tính hội nhập vẫn chưa đảm bảo, vẫn chưa theo kịp tốc độ phát triển giáo dục – đào tạo của các nước tiên tiến trong khu vực và trên thế giới. Vì vậy, trong giải pháp “phấn đấu đến năm 2020, hệ thống giáo dục – đào tạo thành phố được chuẩn hóa, hiện đại hóa, xã hội hóa, dân chủ hóa, hội nhập với các nền giáo dục tiên tiến trong khu vực và trên thế giới, giữ vững định hướng xã hội chủ nghĩa và bản sắc dân tộc” nên có thêm từ “tiến kịp” sau từ “hội nhập”. Câu mới sẽ là “phấn đấu đến năm 2020, hệ thống giáo dục – đào tạo thành phố được chuẩn hóa, hiện đại hóa, xã hội hóa, dân chủ hóa, hội nhập và tiến kịp với các nền giáo dục tiên tiến trong khu vực và trên thế giới, giữ vững định hướng xã hội chủ nghĩa và bản sắc dân tộc”.

Đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục – đào tạo thành phố là mục tiêu, cũng là động lực góp phần xây dựng thành phố có chất lượng sống tốt, văn minh, hiện đại, nghĩa tình, xứng đáng là thành phố mang tên Chủ tịch Hồ Chí Minh – thành phố Anh hùng.

------------------------------------

(1) Theo Báo cáo chính trị trình Đại hội Đảng bộ Đại học Quốc gia TP.HCM lần thứ V, ngày 15-6-2015.