Phát triển bác sĩ tổng quát, bác sĩ gia đình có chất lượng

PGS.TS Nguyễn Thanh Hiệp, Hiệu trưởng Trường Đại học Y khoa Phạm Ngọc Thạch đã nhắc lại những chia sẻ của Viện sĩ, Tiến sĩ, Bác sĩ Dương Quang Trung (nguyên Giám đốc Sở Y tế TP) với mình về việc phát triển ngành y tế. Theo đó, ngành y tế được ví như con chim có 2 cánh. Một cánh là y tế chuyên sâu, một cánh là y tế cơ sở. Nếu như chỉ phát triển y tế chuyên sâu, cánh còn lại là y tế cơ sở không phát triển thì con chim sẽ không cất cánh lên được.

Theo PGS.TS Nguyễn Thanh Hiệp, qua đại dịch vừa rồi chúng ta nhìn thấy y tế cơ sở có nhiều lỗ hổng phải củng cố, khắc phục. Đó là thiếu nhân lực, thiếu nhân viên y tế trong khi ở cấp xã, quy mô dân số rất cao, tỷ lệ người dân đăng ký khám chữa bệnh ban đầu bằng bảo hiểm y tế tại trạm y tế còn rất thấp (chiếm 0,11%)... Để nâng cao chất lượng khám chữa bệnh cho người dân, Nghị quyết Đại hội Đảng bộ TP lần thứ X đã xác định đào tạo nhân lực y tế là một trong 7 chương trình đột phá nâng cao và kết quả chúng ta đã được 7/7 chỉ tiêu, trong đó có 20 bác sĩ và 35 điều dưỡng/10.000 dân. Tuy nhiên, việc phân bổ giữa bác sĩ đa khoa thực hành, bác sĩ gia đình tại y tế cơ sở với bác sĩ chuyên sâu chưa cân đối, hài hòa. Có nghĩa 2 cánh của con chim phát triển chưa đồng bộ, đầy đủ. Phải tăng cường hơn cho y tế tuyến cơ sở.

Về vấn đề này, GS.TS Lê Hoàng Ninh, nguyên Viện trưởng Viện Y tế công cộng TPHCM đặt vấn đề tại sao phải quan tâm đến y tế cơ sở?. Trên thế giới 70% - 80% nhu cầu về chăm sóc sức khỏe tổng quát và 20% - 30% là nhu cầu chăm sóc chuyên khoa. Vì vậy, hầu hết các trường đại học trên thế giới đào tạo bác sĩ tổng quát (bác sĩ đa khoa). Sau khi ra trường hành nghề có những chính sách để bác sĩ đa khoa tổng quát có cơ hội phát triển lên để có người làm việc chăm sóc sức khỏe tổng quát. Tuy nhiên, nghịch lý của chúng ta hiện nay là nhu cầu chăm sóc sức khỏe tổng quát lớn, đào tạo bác sĩ tổng quát nhưng trong quá trình hành nghề hầu hết là bác sĩ chuyên khoa. Phân tích cặn kẽ nhân lực y tế, số lượng bác sĩ làm tổng quát của Việt Nam cực thấp.

GS.TS Trần Diệp Tuấn, Chủ tịch Hội đồng Trường Đại học Y dược TPHCM. (ảnh: Đan Như)

Theo GS.TS Lê Hoàng Ninh, chúng ta không có nguồn lực cần thiết để chăm sóc sức khỏe tổng quát (việc chăm sóc sức khỏe tổng quát sẽ không cần chăm sóc trong bệnh viện) dẫn đến quá tải bệnh viện tuyến trên. Trong khi nếu chăm sóc sức khỏe ban đầu tốt sẽ không quá tải cho tuyến trên. Quốc gia nào làm chăm sóc sức khỏe ban đầu tốt thì chi phí y tế cực thấp, hiệu quả chăm sóc sức khỏe cực cao. Nếu làm tốt y tế cơ sở thì sẽ có hiệu quả trong y tế cộng đồng và nếu không làm sẽ loanh quanh mãi.

“Tôi tin rằng khi nào có lực lượng bác sĩ tổng quát, bác sĩ gia đình có chất lượng làm được thì chúng ta không quá tải bệnh viện tuyến trên và bộ mặt chăm sóc sức khỏe cộng đồng sẽ hoàn toàn khác” - GS.TS Lê Hoàng Ninh chia sẻ.

Đặt hàng để cùng thực hiện đào tạo nhân lực cho y tế cơ sở

GS.BS Trần Diệp Tuấn, Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch Hội đồng Trường Đại học Y dược TPHCM đặt câu hỏi: Làm sao có được tuyến y tế cơ sở mạnh? Nếu như hệ thống chăm sóc y tế không đặt hàng thì làm sao hệ thống đào tạo biết để đáp ứng được nhu cầu nguồn nhân lực cần thiết cho hệ thống y tế. Xuất phát điểm là hệ thống chăm sóc y tế phải đặt hàng, xác định cần nguồn nhân lực y tế như thế nào để đáp ứng cho hệ thống y tế cơ sở mạnh. Khi đó, hệ thống đào tạo cùng tham gia thực hiện đào tạo nguồn lực cho hệ thống chăm sóc y tế. Ông cho rằng, lâu nay chúng ta thiếu đi sự giao tiếp, trao đổi giữa bên sử dụng nhân viên y tế và bên đào tạo nhân viên y tế. Hiện nay, trong hệ đào tạo của chúng ta có thể đào tạo bác sĩ nội trú, bác sĩ chuyên khoa sâu, vì vậy, phải có con số đặt hàng, để ngoài việc đào tạo bác sĩ nội trú, đào tạo chuyên khoa sâu, phần còn lại (số đông) sẽ đào tạo y học gia đình. Như vậy chúng ta sẽ có số đông lực lượng phục vụ y tế cơ sở.

GS.TS Lê Hoàng Ninh, nguyên Viện trưởng Viện Y tế công cộng TP. (ảnh: Đan Như)

Cần tạo cơ hội để ở tuyến y tế cơ sở, sau này, các nhân viên y tế cũng có thể học chuyên khoa 1, chuyên khoa 2 và có con đường thăng tiến trong nghề nghiệp, củng cố năng lực của mình để phục vụ cho người dân. Khi làm y tế cơ sở phải đảm bảo chính sách phục vụ việc phát triển một cách bền vững. Đưa bác sĩ xuống y tế cơ sở cần làm sao bác sĩ có thể trụ lại ở đây.

Khám chữa bệnh cho người dân tại một trạm y tế ở quận Gò Vấp. (ảnh: Đan Như)

Về các chính sách đối với cán bộ y tế cơ sở, PGS.TS Nguyễn Thanh Hiệp cho biết, vừa qua TP đã thí điểm tăng cường bác sĩ trẻ về y tế cơ sở là một trong những chương trình hay, có ý nghĩa. Tuy nhiên, để giữ được các bác sĩ trẻ sau 18 tháng thực hành tại y tế cơ sở sẽ chọn y tế cơ sở làm nơi phát triển theo đúng chuyên ngành bác sĩ gia đình, cần chính sách tốt hơn về thu nhập, môi trường công tác, môi trường đãi ngộ, môi trường tiến thân. Cùng với đó, là sự hỗ trợ của các đồng nghiệp có kinh nghiệm và chính quyền để các em không đơn độc trong công tác; đồng thời, đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin quản lý hồ sơ sức khỏe của người dân giúp bác sĩ gia đình, cán bộ y tế cơ sở thuận lợi hơn trong công việc.