Đây là công trình nghiên cứu quá trình khẩn hoang lập ấp và chế độ công điền công thổ của Nam kỳ Lục tỉnh từ cuối thế kỷ XVI khi lưu dân người Việt bắt đầu công cuộc khai phá vùng đất này, cho đến khi thực dân Pháp xâm chiếm vào năm 1860. Tác giả đã sử dụng nhiều nguồn tư liệu trong quá trình nghiên cứu: tư liệu trong thư tịch Hán Nôm, tư liệu khảo sát của người Pháp khi mới chiếm Nam kỳ.

Quyển sách gồm có 4 phần. Phần 1 nói về Lịch sử khẩn hoang lập ấp và chế độ sở hữu ruộng đất tại Đồng Nai - Gia Định (thời kỳ 1698-1800). Phần 2 nói về Chế độ công điền công thổ được củng cố tại Nam kỳ Lục tỉnh (thời kỳ 1800-1860). Ở phần kết luận, tác giả Nguyễn Đình Đầu định nghĩa một cách ngắn gọn, dễ hiểu nhất về chế độ công điền công thổ, các nguồn gốc của công điền công thổ ở Nam kỳ và cho người đọc hiểu rõ hơn về bản chất của công điền công thổ. Tác giả cũng có thêm phần phụ lục với những chú thích về lính đồn điền, những ghi chú về dân số, ruộng đất và cả mẫu điền bạ ngày xưa.

Nhà nghiên cứu Nguyễn Đình Đầu đã dày công nghiên cứu, tổng hợp thông tin từ nhiều nguồn tài liệu quý để viết nên quyển sách Chế độ công điền công thổ trong lịch sử khẩn hoang lập ấp ở Nam kỳ Lục tỉnh. Bằng cách viết đơn giản, dễ hiểu, có số liệu, bản đồ cụ thể, tác giả đã cho người đọc thấy được toàn cảnh của chế độ công điền công thổ ở Nam bộ vào thời khẩn hoang lập ấp. Do vấn đề công điền công thổ ở Nam bộ chưa được nghiên cứu có hệ thống, chỉ mới được lướt qua, nên quyển sách này có mục đích trước hết là tổng hợp, cung cấp thêm cho độc giả một số tư liệu tuy không phải phát hiện đột phá nhưng dễ bị lãng quên về tình hình công điền công thổ ở Nam bộ.

Theo lời Giáo sư Phan Huy Lê (Giáo sư Sử học, Chủ tịch Hội Khoa học Lịch sử Việt Nam): “cuốn sách thực sự là một công trình nghiên cứu sâu sắc và nghiêm túc về quá trình khẩn hoang lập ấp và chế độ công điền công thổ của Nam kỳ Lục tỉnh từ cuối thế kỷ XVI khi lưu dân người Việt bắt đầu vào khai phá, cho đến năm 1860 khi thực dân Pháp xâm chiếm vùng đất này.”

Quyển sách có nhiều thông tin hữu ích cho những ai đang nghiên cứu về lịch sử Nam bộ cũng như tìm hiểu về chế độ công điền công thổ ngày xưa. Sách cũng phù hợp cho những học sinh, sinh viên và giáo viên để có thể có thêm nguồn tài liệu quý giá trong việc học tập và nghiên cứu về văn hóa, lịch sử nước nhà.