Khoảnh khắc nghẹt thở

Những ai từng sống trong những ngày gần cuối tháng 4 năm 1975 ở Sài Gòn đều không thể nào quên cái không khí ngột ngạt, lẫn thời khắc huy hoàng của ngày giải phóng hoàn toàn Miền Nam, thống nhất đất nước. Khi hay tin đoàn quân giải phóng đang tiến vào Sài Gòn, người dân quận 4 mà ngày ấy gọi là “quận tư” đã sống trong bầu không khí hỗn loạn, hoang mang bởi những tin đồn không hay về lực lượng giải phóng lan truyền. Nhiều người sợ đến nỗi bỏ cả của cải, nhà cửa xô nhau chạy ùa vào Cảng Sài Gòn để chen bằng được một chỗ trên chiếc tàu sắt đang chuẩn bị chạy khỏi Việt Nam. Khắp đường phố Sài Gòn lúc đó tràn ngập người và đủ thứ tài sản mà người ta quăng lại, vương vãi. Trong những ngày u ám ấy, ông Trần Văn Đán, ở Xóm Chiếu quận 4, lúc đó chỉ mới 15 – lứa tuổi đủ cảm nhận những biến cố xảy ra quanh mình. Ông Đán ra bến tàu xem cảnh người ta chen chúc ra đi, lòng buồn vô hạn.

Quá trưa 30/4, đoàn quân giải phóng tiến vào Sài Gòn giữa một rừng cờ hai màu xanh-đỏ trên tay người dân chào đón rộn ràng hai bên phố. Ông Đán cũng chạy ra đường, cầm một lá cờ chen vào dòng người vẫy vẫy với tất cả sự háo hức của một đứa trẻ trước sự kiện lạ lùng và vô cùng trọng đại. Rồi bộ đội xin vào ở nhờ nhà dân. Sự tiếp xúc giữa bộ đội và người dân đã diễn ra nhẹ nhàng, thậm chí là rất tình cảm nữa. Những lời đồn về sự “dã man, tàn độc” của những người lính giải phóng đối với người dân “quận tư” ngày ấy nhanh chóng biến mất. Quan sát cách sinh hoạt của Bộ đội, người dân quận 4 yên lòng, cảm thấy sao Bộ đội hiền quá, đáng mến quá, có gì đâu phải sợ…

Quận 4 bây giờ khác xưa lắm

Từ sau giải phóng, thăng trầm dâu bể, quận 4 đã thay đổi rất nhiều. Đã có nhiều gia đình hưởng ứng lời kêu gọi của chính quyền Cách Mạng rời Sài Gòn để đi làm kinh tế mới, những người ở lại sống chủ yếu bằng nghề tiểu thủ công nghiệp nhỏ lẻ... Người dân quận 4 cùng TP đã vượt qua những ngày khó khăn và từng bước vươn mình đứng dậy.

“Đến giờ, tốc độ tăng trưởng kinh tế của quận 4 bình quân hàng năm 15%, Ông Nguyễn Tiến Đạt, Chủ tịch UBND quận 4 trầm ngâm nhẩm tính: Riêng doanh thu của dịch vụ thương mại tăng hơn 18%. Các loại hình dịch vụ đều phát triển cả về số lượng lẫn chất lượng, đặc biệt là dịch vụ Tài chính ngân hàng, văn phòng cho thuê, thương mại, dịch vụ Cảng... Nếu ở thời điểm cuối năm 2005, quận 4 có hơn 600 công ty cổ phần, dịch vụ thương mại, và hơn 4000 hộ kinh doanh cá thể. Thì nay, quận 4 đã có 34 chi nhánh và phòng giao dịch ngân hàng, và hơn 6000 doanh nghiệp và cơ sở đóng trên địa bàn quận với tổng số vốn đầu tư hơn 120 tỷ đồng. Trong đó, doanh thu thương mại dịch vụ chiếm tỷ trọng trên 70% trong tổng cơ cấu kinh tế của quận.

Cái khó khăn nhất của quận 4 sau ngày giải phóng là hệ thống giao thông. Toàn bộ quận 4 lúc đó chỉ có 3 cây cầu, nối với khu vực trung tâm TP chỉ qua hai cây cầu Calmette và Khánh Hội; nối với khu vực phía Nam quận 7, Nhà Bè chỉ có một cây cầu Tân Thuận.

Sau gần 40 năm tự thay đổi vươn lên trên khu đất nhiều “điều tiếng”, Đảng Bộ và nhân dân quận 4 đã thật sự biến vùng đất ven đô nghèo nàn thành một quận có nhiều cao ốc đẹp và sang trọng. Tình hình giao thông được cải thiện rõ rệt. Hiện quận 4 đã có 7 cây cầu nối với quận 1, 7, 5 và 8; quận 4 cùng TP đưa vào sử dụng 40/47 công trình giao thông, văn hóa, xã hội, y tế. Quận 4 cũng được hưởng lợi rất nhiều từ quy hoạch chung của TP: Từ việc quy hoạch lại Cảng Sài Gòn từ Cảng hàng hóa trở thành Cảng Du Lịch đã mở ra lối đi mới cho người dân quận 4.

Diện mạo đô thị quận 4 bây giờ cũng khác xưa lắm rồi. Đứng ở quận 1 nhìn sang quận 4 bây giờ, chúng tôi thấy miên man màu xanh, xen lẫn các tòa cao ốc hiện đại và tiện nghi. Từ một khu dân cư lụp xụp, ven kênh rạch, hiện quận 4 có khoảng 1.600 căn hộ xây mới để phục vụ nhu cầu về nhà ở cho người dân. 11 chung cư cao tầng hiện đại phục vụ cho nhu cầu tái định cư và thu hút cư dân mới khắp nơi đến với quận 4.

39 năm về trước, quận 4 còn là nỗi kinh hoàng về tình hình mất an ninh, trật tự. Phạm pháp hình sự xảy ra cả ngàn vụ/năm, nhắc đến quận 4, người ta luôn nghĩ đây là vùng đất không an toàn. Những cái tên giang hồ một thời khét tiếng ám ảnh bao người như: Thành “cao”, Bắc “què’, Sơn “xóm lách”, Thành “mắt lộ” tập trung ở Tôn Đản, Khánh Hội… giờ đã không còn, cái “tai tiếng” này đang dần được xóa bỏ. Bây giờ, số vụ phạm pháp hằng năm trên địa bàn quận 4 chỉ còn bằng 1/5 so với ngày trước. Số doanh nghiệp, cơ sở sản xuất đóng trên địa bàn quận 4 ngày càng nhiều kéo theo sự thu nhận hàng ngàn công nhân đến từ nhiều vùng miền trong nước… Điều đó cho thấy tình hình an ninh rất ổn thì các doanh nghiệp mới dám đầu tư làm ăn.

Quận 4 đang từng bước hoàn thiện chính mình cả về diện mạo lẫn lối sống để sớm trở thành một trong những quận trung tâm theo quy hoạch của Thành phố.

Ở bến sông năm xưa là nơi chứa và cung cấp xăng cho tàu thuyền thì nay là vùng bến sông sạch đẹp và an ninh, người ra vô tấp nập, nhất là những ngày lễ ở quanh bến Bạch Đằng thật vui tươi sôi động. Bây giờ, đại lộ Đông Tây bên kia Rạch Bến Nghé được hoàn chỉnh, dự án hầm Thủ Thiêm đã đi vào hoạt động, quận 4 đang từng bước được hoàn thiện. Trong tiềm thức tôi, một quận 4 hiện đại và bản sắc tiếp tục đà phát triển hơn lên mạnh mẽ từ tháng 4 lịch sử này.